Тұтынушы сатып алудың ең қарапайым тәсілін таңдайды
Күйеуі ақша табады – иә, жаман емес – иә, әйелі онлайн-банкингті қалайды және супермаркеттерде сауда жасағанды жек көреді – иә. Премиум-брендтердің бутиктері, бұл басқа – иә, бірақ Алматыда олар нашар шоғырланған. Интернет-алаяқтардың тонау қаупі бар ма? Жоқ. Бұрыннан жеке карта ұстау әдеті тыныштық сыйлайды. Шетелдегі интернет-дүкендерден зат сатып алуға қойылған шектеуді бір-екі аптада банкирлер телефон соғып алып тастайды. Өзіңе виртуалды түрде шығарып алу – бұл қиын емес. Ақыры, адвокат бар.
Қаржы туралы қарапайым тілмен. 10-сабақ. Онлайн-банкинг
Үлкен үйдің иесі болу – бұл да сауық кешінің қожайыны болу сияқты жұмыс. Institut Villa Pierrefeu-да Еуропадағы біршама бетке ұстар үйлерді «салған» атақты батлер Джон Робертсонның курсынан өтіп, оның дереу өзінің арманындағы үйді жабдықтағысы келіп кетті. Қазақстандағы тегін интернет-банкинг оған ұнайды. АҚШ-тағы ірі банкте оның шоты бар. Бірақ интернет-банкингтегі қазақстандық БИҚ (банктік интернет-қызмет), оның ойынша, лайықты болып көрінді. Ірі американдық банктердегі онлайн-арналар – әдетте, ескірген интерфейстер, шектеулі әрі қолайсыз. Олар қауіпсіздік мәселесіне тым бейімделген және соған көп көңіл бөледі.
Онлайн-банкинг банкті таңдауға негіз болады
Қазір клиенттің банкті таңдауы оның сенімділігі мен беделіне қарағанда біраз төмен деңгейде болса да, онлайн-банкингтің сапасымен айқындалады. Неге банктер өздерінің сайттарында немесе арнайы интернет-бөлімшелерінде электроника мен тұрмыстық техниканы сатып (оның үстіне несиеге) классикалық емес өнімдерді ұсынады? Өйткені мұндай өнімдердің ортақ мақсаты – комиссиялық операциялардан кірісті көбейту. Кейбіреулері өздерін IT-компания деп санап, классикалық банкингтен кетіп жатады. Егер мұндай банкте ұлттық бөлімшелер желісі болса, ол өзінің банктік емес өнімдерін өткізу үшін оны және техникалық ресурстарын орынды пайдаланады.
Қандай жағдайда клиент дәл осы делдал банктен планшет немесе телевизор сатып алады? Егер бұлай сатып алу оңай әрі жылдам болса. Біз әрдайым тиімділік пен қолайлылықты қалаймыз. Егер клиентке тауар немесе қызмет ақысын сатушының сайтында төлеу ыңғайлы болса, интернет-банкингке кірудің қажеті қанша? Ал егер интернет-банкинг арқылы тапсырыс жасау және ақы төлеу басқа арналарға қарағанда оңай әрі жылдамырақ болса, онда тауарды сату мүмкіндігіне дәл банк ие болады.
Егер клиент онлайн-банкинг арқылы коммуналдық қызмет, ұялы байланыс ақысын, айыппұлды, купондарды және тағы басқаларын төлей алатын болса, ол банкке де, компанияның офисіне де бармайды. Қажеті жоқ. Егер ол поездың билетін кассаға барудың орнына банктің интернет-бөлімшесінде сатып ала алатын болса, ол кассаға бармайды. Егер оның ақшасы жетпей тұрса, ал банк планшетті, телефонды және тағы басқа техниканы артық қимыл жасамай, жарты күнін дүкендердегі ассортимент пен бағаны салыстыруға кетірмей, компьютерде отырып-ақ несиеге сатып алу мүмкіндігін берсе, онда азамат оны банктің сайтында сатып алады. Сұрақтарын Телефон арқылы қояды, бұл дүкеннің кеңесшісі қашан босайды деп күткенге қарағанда ыңғайлырақ. Егер ол комиссиялар мен сақтандырусыз, алдын ала төлем мен артық төлемсіз асықпай зат сатып ала алатын болса, бұл банк оған ұнайды.
Егер несие клиент өзінің планшетін банктің серіктес дүкенінен алып кеткеннен кейін алынған болып есептелсе, ал бұл уақытқа дейін клиент ешнәрсе қарыз болмаса, бұл клиентке ұнайды. Егер ол өз ойынан айнып, планшетті белгілі бір мерзім ішінде алып кетпесе, несиеге берілген өтінім автоматты түрде жойылады және ол ешкімге ешнәрсе қарыз емес – бұл оған ұнайды.
Банктер бастайды және ...
Жылдық тиімді мөлшерлеменің, қарыз қайтарылмаған жағдайда тұрақсыздық айыбының мөлшерінің шекті шамасы жоқ. Ұлттық Банк онлайн-несие беретін ұйымдардың қызметін реттемейді. Олар бойынша шарттар – банк қарызы шарты емес. Сондықтан банк омбудсманы осындай несие алған қарыз алушылардың шағымдарын қарамайды.
Желіде Ұлттық Банк атап өткенге ұқсайтын ұсыныстарды кездестіруге болады. Мысалы, жалақы алғанға дейінгі қарыздар бойынша мөлшерлеме күніне 1-1,5%-ға дейін болуы мүмкін. Оның үстіне көбі дәл онлайн беріледі. Бірақ таңдау бар. Егер азамат өзіне бұрыннан таныс, әрдайым оның көңілінен шығатын банкпен немесе беделі жақсы банкпен ынтымақтастық орнатса, мәселе жойылады.
Ал егер азамат қателесіп қалса, оны қорғайтын адамдар да бар. Банктер мен олардың клиенттерінің күшінің теңгерімі сот тәжірибесінде де ауысып тұрады. Дамыған елдерде «көркейіп» жатқан тұтынушылық экстремизм Қазақстанда шынайы үрдіске айналып барады. Шынында, бұл қазір бізде де «клиенттікі әрқашан дұрыс» болғандықтан емес, біздің заңгерлеріміздің «ренжіген» тұтынушылардан табыс табуды үйренгендігінен.
Заңгерлердің ақша табу әдісі әртүрлі. Біреулері көптеген клиенттерден $200 алып, жеңген жерлерінде ұтып жатады. Басқалары өз қызметін банктің клиенттеріне ұсынады, үміт күттіретін істерді алып, керемет қаржылық айла-тәсілдерді көрсетеді. Сөйтіп, кейде банкирлер азаматтарға келтірілген шығынның сомасынан асып түсетін өтемақы төлеуге тура келеді.
Әдетте іс талап арыз беруге дейін жетпейді, барлығы бітімгершілік келісіммен реттеледі. Бірақ тұтынушылардың құқықтарын бұзатын және келтірілген шығынды уақтылы өтемейтін банктер сот шешімі бойынша келтірілген шығынның бүкіл сомасын және моральдық зиянның өтемақысын төлейді, баж салығын және сараптамаға (егер талап етілген болса) жұмсалған шығындарды төлейді.
Банктер бұрынғыша наразы клиенттердің шағымдарын даулайды. Бірақ соттар еліміздің құқықтары немесе заңдары бұзылған жағдайда, қарыз алушылардың талаптарын негізді деп таниды. Ал сарапшылар, әдетте, көптеген банктерге қандай да болмасын шағым келтіруге болады, қандай жағдай болмасын өзін-өзі құқық қорғаушы деп жариялаған адамдарға емес, тиісті қызметке жүгіну қажет деп санайды.
